پیشینه
حمله پانیک (panic attack) یک دوره گسسته از ترس یا تشویش و نگرانی است که شروع سریعی دارد، و در عرض 10 دقیقه به نقطه اوج خود میرسد. در این حالت فرد مبتلا حداقل 4 علامت را از 13 علامت مشخصه این حمله تجربه میکند. این علائم عبارتند از تپش قلب (racing heart)، درد قفسه سینه، تعریق، لرزه، سرگیجه، گرگرفتگی، سوزش معده، غش و تنگی نفس. اختلال پانیک در جمعیت عمومی در تمام طول زندگی دارای شیوع 4-1% است. درمان اختلال پانیک شامل مداخلات روانی و فارماکولوژیکال است. در میان عوامل فارماکولوژیکال، داروهای ضدافسردگی (antidepressants) و بنزودیازپینها (benzodiazepines) روشهای درمانی اصلی برای اختلال پانیک هستند. دستههای مختلف داورهای ضدافسردگی با یکدیگر مقایسه شدهاند؛ و انجمن سایکوفارماکولوژی انگلستان (British Association for Psychopharmacology) و موسسه ملی تعالی بالینی و بهداشت (National Institute for Health and Care Excellence ؛NICE)، داروهای ضدافسردگی (به ویژه مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (selective serotonin reuptake inhibitors ؛SSRIs) را به دلیل پروفایل اثر مقبولتر عوارض جانبی آنها نسبت به مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز (monoamine oxidase inhibitors ؛MAOIs) و داروهای ضدافسردگی سهحلقهای (tricyclic antidepressants ؛TCAs) به عنوان روش درمانی اولیه برای اختلال پانیک به حساب میآورند. علاوه بر داروهای ضدافسردگی، بنزودیازپینها به طور گستردهای برای درمان اختلال پانیک تجویز میشوند.
اهداف
بررسی شواهد پشتیبان اثرات داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها برای درمان اختلال پانیک در بزرگسالان.
روش های جستجو
ما تا 11 سپتامبر 2015، در پایگاه ثبت تخصصی گروه اختلالات شایع روانی در کاکرین (CCMDCTR؛ Cochrane Common Mental Disorders Group) به جستوجو پرداختیم. این مرکز ثبت، کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده مرتبط را از پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ MEDLINE؛ (-1950)؛ Embase؛ (-1974) و PsycINFO؛ (-1967) را دربرمیگرفت. فهرست منابع مقالات و مطالعات مروری نظاممند پیشین مرتبط به صورت دستی جستوجو شدند. ما برای به دست آوردن دادههای تکمیلی با کارشناسان این حوزه تماس برقرار کردیم.
معیارهای انتخاب
تمامی کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده دوسو کور وارد مطالعه مروری شدند که در آنها بیماران بزرگسال مبتلا به اختلال پانیک در گروههای تحت درمان با داروهای ضدافسردگی یا بنزودیازپینها در مقابل هر نوع روش درمان فعال دیگر با داروهای ضدافسردگی یا بنزودیازپینها قرار داده شده بودند.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل نسبت به کنترل قابلیت ورود و استخراج دادهها با استفاده از یک فرم استاندارد اقدام کردند. دادهها در RevMan 3.5 با استفاده از یک روش دابل کنترل (a double-check procedure) وارد شدند. اطلاعات استخراج شده عبارت بودند از ویژگیهای مطالعه، ویژگیهای شرکتکننده، جزئیات مربوط به مداخله، محیطها و مقادیر پیامدی اثر (efficacy)، مقبولیت (acceptability) و تحملپذیری (tolerability).
نتایج اصلی
35 مطالعه شامل مجموعاً 6785 شرکتکننده (که از میان آنها 5365 نفر در بازوی مورد نظر (داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها به عنوان تنها روش درمانی) قرار داشتند)) وارد این مطالعه مروری شدند؛ با وجود این، از آنجایی که مطالعات مقایسههای مختلف بسیاری را دربرمیگرفتند، فقط تعداد اندکی از کارآزماییها برای پیامدهای اولیه داده فراهم کرده بودند. ما شواهد با کیفیت پایینی به دست آوردیم که نشان میداد هیچ اختلافی میان داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها به لحاظ نرخ پاسخ وجود نداشت (خطر نسبی (RR): 0.99؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.67 تا 1.47؛ 215 شرکتکننده؛ 2 مطالعه). شواهد با کیفیت بسیار پایین یک مزیت به نفع بنزودیازپینها در مقایسه با داروهای ضدافسردگی به لحاظ انصراف از درمان به هر دلیل نشان داد، حتی اگر فاصله اطمینان از محدوده مبنی بر وجود تقریبا هیچ نوع اختلاف به نفع بنزودیازپینها تغییر کند (RR: 1.64؛ 95% CI: 1.03 تا 2.63؛ 1449 شرکتکننده؛ 7 مطالعه). ما پارهای شواهد به دست آوردیم که نشان میداد مهارکنندههای بازجذب سروتونین نسبت به داروهای ضدافسردگی سهحلقهای از سوی بیماران بهتر تحمل میشوند (زمانی که نگاهی به تعداد بیمارانی که عوارض جانبی را تجربه میکنند، میاندازیم). ما نتوانستیم اختلاف معنیداری به لحاظ بالینی میان بنزودیازپاینهای فردی به دست آوریم. اکثر مطالعات جزئیات مربوط به تولید توالی تصادفی و پنهانسازی تخصیص را گزارش نکرده بودند؛ همچنین جزئیات مربوط به راهبردهای حصول اطمینان از کورسازی ارائه نشده بودند. پروتکل مطالعه برای تقریبا تمامی مطالعات در دسترس نبود بنابراین قضاوت درباره امکانپذیری سوگیری (Bias) گزارشدهی پیامدها مشکل است. اطلاعات درباره عوارض جانبی بسیار محدود بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
مطالعات شناسایی شده برای دستیابی جامع به اهداف این مطالعه مروری کافی نیستند. اکثر مطالعات از تعداد کمی از شرکتکنندگان ثبتنام به عمل آورده و دادههای لازم را برای تمامی پیامدهای تعیین شده در پروتکل فراهم نکرده بودند، به این دلیل اکثر تجزیه و تحلیلها از قدرت کافی برخورد نبوده و این کامل بودن شواهد را در مجموع محدود میکند. به طور کلی، بر مبنای نتایج به دست آمده از این مطالعه مروری، نقش محتمل داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها بهتر است توسط پزشکان به صورت فردی مورد بررسی قرار گیرد. انتخاب اینکه کدامیک از داروهای ضدافسردگی و/یا بنزودیازپینها تجویز شوند، نمیتواند بر اساس نتایج این مطالعه مروری به تنهایی صورت گیرد و بهتر است در مجموع، بر اساس شواهد به دست آمده از اثر و تحملپذیری داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها شامل دادههای به دست آمده از مطالعات کنترل شده با پلاسبو صورت پذیرد. همچنین بهتر است دادههای مربوط به موضوع تحملپذیری بلندمدت مرتبط با مواجهه با داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها با دقت مورد بررسی قرار گیرند.
این مطالعه مروری نیاز به مطالعات با کیفیت بالا را در آینده که به مقایسه داروهای ضدافسردگی با بنزودیازپینها میپردازند، برجسته میکند، که بهتر است برای تدارک دسترسی پزشکان به دادههای مفید و کاربردی، با یک روششناسی دارای استانداردهای بالا به اجرا درآمده و مقادیر پیامدی عملگرایانه را دربرگیرد. دادههای به دست آمده از این مطالعه مروری در یک شبکه متاآنالیز (meta-analysis) از روشهای درمان روانی - فارماکولوژیکی اختلال پانیک وارد خواهد شد، که خوشبختانه اطلاعات مفید بیشتری در رابطه با این موضوع فراهم خواهد کرد.
خلاصه به زبان ساده
داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها برای درمان اختلال پانیک در بزرگسالان
چرا این مطالعه مروری مهم است؟
اختلال پانیک (panic disorder) در جمعیت عمومی شایع است. این اختلال با حملات پانیک، دورههایی از هراس و اضطراب با یک شروع سریع که در آن علائم دیگری تجربه میشوند (شامل احساسات جسمانی و تفکرات هراسناک)، شناخته میشود. درمان اختلال پانیک عبارت است از صحبتدرمانی (talking therapy) و دارودرمانی که اغلب به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار میگیرند. رایجترین داروهای تجویزی، داروهای ضدافسردگی (antidepressants) و بنزودیازپینها (benzodiazepines) هستند. شواهد در رابطه با اثر مقایسهای این داروها غیرشفاف است. پی بردن به اثربخشی و مقبولیت داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها در درمان اختلال پانیک مهم است.
این مطالعه مروری مورد توجه و علاقه چه کسانی قرار خواهد گرفت؟ بیماران و پزشکان
این مطالعه مروری قصد دارد به چه سوالاتی پاسخ دهد؟ این مطالعه مروری قصد دارد به سوالات زیر پاسخ دهد:
• اثرات داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها در مقایسه با سایر داروهای ضدافسردگی و سایر بنزودیازپینها چیست؟
• مقبولیت داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها در مقایسه با سایر داروهای ضدافسردگی و سایر بنزودیازپینها چیست؟
• داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها در مقایسه با سایر داروهای ضدافسردگی و سایر بنزودیازپینها چه میزان عوارض جانبی دارند؟
چه مطالعاتی در این مطالعه مروری وارد شدند؟ ما برای به دست آوردن تمامی مطالعات مرتبط که تا سپتامبر 2015 به اجرا درآمده بودند، پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی را جستوجو کردیم. مطالعات برای ورود به این مطالعه مروری، باید از نوع کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شدهای میبودند که به مقایسه روشهای درمان با داروهای ضدافسزدگی و بنزودیازپینها در بزرگسالانِ مبتلا به اختلال پانیک تشخیص داده شده پرداخته بودند. ما 35 مطالعه را که دربرگیرنده مجموعاً 5365 شرکتکننده به این مطالعه مروری بود، وارد کردیم.
شواهد به دست آمده از مطالعه مروری چه چیزی را به ما نشان میدهند؟ ما هیچ اختلاف معنیداری میان داروهای ضدافسردگی و بنزودیازپینها به لحاظ اثر و میزان تحملپذیری آنها به دست نیاوردیم. اطلاعات کافی برای مقایسه هر نوع اختلاف در رابطه با عوارض جانبی وجود نداشت. با وجود این، یافتههای ما از طریق این روشها محدود میشوند: مطالعات محدودی به هر تجزیه و تحلیل ارتباط پیدا میکرد، برخی مطالعات توسط شرکتهای دارویی تامین مالی شده بودند، و فقط پیامدهای کوتاهمدت مورد بررسی قرار گرفته بودند. کیفیت شواهد در دسترس عمدتاً پایین بود، که به این معنی است که احتمال اینکه پژوهشهای آتی تاثیر مهمی روی این نتایج داشته باشد، زیاد است.
در گام بعدی بهتر است چه اتفاقی حادث شود؟ بهتر است مطالعات با حجم نمونه بزرگ و خطرات سوگیری کمتر با مقایسههای سر به سر (head- to- head comparisons) به اجرا درآیند. برای تعیین گذرا یا با دوام بودن اثر، نیاز است پیامدهای بلند مدت تر مورد بررسی قرار گیرند. توصیه میشود کارآزماییها هر نوع مضرات تجربهشده را توسط شرکتکنندگان در طول کارآزمایی بهتر گزارش کنند. به علاوه، این احتمال وجود دارد که یک شبکه متاآنالیز از روشهای درمانی روانی - فارماکولوژیکال اختلال پانیک، این موضوع اقناعکننده (compelling issue) را تحتالشعاع قرار داده و همچنین با توجه به اثر تطبیقی، امکان تدارک اطلاعات بیشتری را فراهم کند.