شعر در مورد حرف زدن و عمل نکردن

به مناسبت روز بزرگداشت سعدی شیرازی؛

سعدی شیرازی شاعر قرن هفتم استاد یکه تاز سخن است که با کلام شیرین خود در بوستان و گلستان بر کار و تلاش و دوری از سستی و تنبلی تاکید می کند.

به گزارش خبرنگار

خبرگزاری صدا و سیما

، سعدی که در شهر شیراز رشد و پرورش یافت همواره بخش بزرگی از زندگیش را به سفر و فعالیت اختصاص داد مسافرت در طول سال ها، نشان از آن دارد که سعدی انسانی تلاشگر بوده و معروف است که سعدی از طریق وعظ برای مردم، هزینه زندگی خود را تامین می‌کرد. او می گوید: 

به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل                      و گر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم

شاعران بزرگ ایران زمین، در سخن سرایی شان، به هر نکته ای که در رشد اخلاقی و بالندگی فرهنگی جامعه انسانی نقش آفرین و لازم بوده است توجه کرده و آنها را در قالبی زیبا و مضمونی دلکش عرضه می کنند؛ موضوع همت، تلاش و کار یکی از نکات مهم در اشعار شاعران فارسی است.

در ادب فارسی، کوچک ترین اثر و سخنی از بیکاری و دست روی دست گذاشتن دیده نمی شود. شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی در کلامی نغز می گوید: 

سعدیا گرچه سخندان و مصالح گویی                 به عمل کار برآید به سخندانی نیست 

زیرا اقدام و عمل جوهره آدمیست و سبب ساز رشد روحی و فکری او می شود.

سعدی شیرازی در گفتارش همچون استادی است که همواره نصیحت ها و مواعظ بسیاری برای انسانها و تمام شاگردانش در جهان هستی دارد و شعری که از کودکی با آن بزرگ شدیم نشان از همت بلند سعدی در زندگی شخصی اوست:

برو کار می کن، مگو چیست کار                    که سرمایه جاودانی است کار

سعدی نصیحت‌گونه سخن می‌گوید و علاوه بر مقوله «کار»، البته بر سرمایه جاودانی تاکید می‌ورزد و چنین تیزبینانه، به قسمی هم واعظی معاش‌اندیش لقب می‌گیرد و هم آیندگان را از باب پنداشتن و داشتن دغدغه‌ای اجتماعی- اقتصادی به شوق می‌آورد.

استفاده مناسب از منابع انسانی نکته دیگری است که در اشعار این شاعر کهن بسیار ظریف گنجانده شده است: 

نخواهی که ضایع شود روزگار                 به ناکاردیده مفرمای کار

توجه ایرانیان به مقدرات الهی و رسیدن رزق از سوی خدا، در شعر سعدی هم بازتاب داشته است که با این وجود، این شاعر کلاسیک، ایرانیان را به کار تشویق می‌کند و می‌گوید: 

گرچه بیرون ز رزق نتوان خورد                    در طلب کاهلی نشاید کرد

دکتر محمد حسن کرمی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز می گوید: سعدی معتقد است که انسان باید به دیگران نفع رسان باشد و اگر انسان کار و شغل مناسبی نداشته باشد نفعی نیز نخواهد داشت و در بوستان نیز چنین می فرماید:

که اگر نفع کس در نهاد تو نیست                     چنین جوهر و سنگ خارا یکیست

کرمی می افزاید: سعدی بر این باور است که هر کاری را باید به اهلش سپرد و کسانی را برای کارهای بزرگ منصوب کرد که کوشاتر و امانتدار تر است.

شیخ اجل سعدی شیرازی، کار و تلاش را برای زندگی عزتمند انسانها  لازم می داند و قناعت نیز از خصایل ارزشمندی است که آن را برای انسان ضروری ارزیابی می کند.

دکتر محمدکاظم کاوه پیشقدم استاد دانشگاه نیز می گوید: سعدی معتقد است قناعت جلوگیری از اسراف است و نتایج کار و تلاش باید به مردم و جامعه برسد؛ بنابراین ثروتمندان را از اینکه دائم انباشت کنند و دنبال زیاده روی باشند، پرهیز می دارد.

وی می افزاید: روی سخن سعدی در بسیاری از ابیاتش به صاحبان کار است و از آنها می خواهد برای بهبود وضعیت کار در جامعه به کوشش و تلاش کارگران اهمیت دهند مزد آنها را به موقع بپردازند و پس از ناتوانی نیز برای آنها مستمری در نظر بگیرند چرا که می گوید: 

چو خدمتگزاریت گردد کهن                          حق سالیانش فرامش مکن

دعوت سعدی از مردم برای کار و تلاش و در کنار آن قناعت، می‌تواند بیانگر این نکته باشد که کار و تلاش و تولید لازمه داشتن جامعه‌ای پویاست و برای یک زندگی آرام و موفق باید تلاش کرد، اما توجه به این نکته هم خالی از لطف نیست که این شاعر بزرگ، در ادامه دعوت خود به کار و کوشش، جامعه را به قناعت هم فرا می‌خواند و به خوردن نان بازوی خود؛ تا آزمندی ما را به هر کاری وادار نسازد؛ شاید سعدی در این نصایح خود اشاره غیرمستقیم به دوری از رانت و دلالی دارد! نکته‌ای که لازمه امروز جامعه ما برای رشد اقتصادی است.

به هر ترتیب سعدی در دورانی که زیست اجتماعی داشته از جمله شاعرانی بوده است که دغدغه اجتماعی داشته و نه‌تنها نقد قدرت می‌کرده است که از زاویه یک اصلاحگر اجتماعی به نقد رفتارهای مردم نیز پرداخته است.

کلام پیشوایان بزرگ اسلام، از پیامبران تا امامان کماکان بر این نکته ضروری تاکید داشته است که هر کسی که به دنبال پاداش و به نوعی دنبال پیشرفت و توسعه می‌گردد باید سختی‌ را نیز تحمل کند تا آنچه را مدنظرش با عنوان پاداش متصور بوده، به دست آورد همان گونه که استاد سخن می گوید:

نابرده رنج گنج میسر نمی شود              مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد