حدیث کوتاه درباره ی مسئولیت پذیری

مسئولیّت

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

 إنّی مَسؤولٌ و إنّکُم مسؤولُونَ
 من بازخواست مى شوم و شما نیز بازخواست مى شوید .

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

یا مَعاشِرَ قُرّاءِ القرآنِ، اِتَّقُوا اللّه َ عزّ و جلّ فیما حَمَلَکُم مِن کتابِهِ فإنّی مَسؤولٌ و إنّکُم مَسؤولُونَ ، إنّی مَسؤولٌ عن تَبلیغِ الرِّسالَةِ ، و أمّا أنتُم فَتُسألُونَ عمّا حُمِّلتُم مِن کتابِ اللّه ِ و سُنَّتی .
 اى جماعت قاریان قرآن! از خدا درباره [عمل به] کتابش که به دوش شما نهاده است، بترسید ؛ زیرا که هم من بازخواست مى شوم و هم شما؛ من درباره تبلیغ رسالت بازخواست مى شوم و شما درباره کتاب خدا و سنّت من که بر دوش گرفته اید بازخواست مى شوید .

امام على علیه السلام :

اُوصِیکُم بتَقوَى اللّه ِ فیما أنتُم عنهُ مَسؤولُونَ و إلَیهِ تَصِیرُونَ ، فإنَّ اللّه َ تعالى یقولُ : «کُلُّ نَفْسٍ بما کَسَبَتْ رَهِینَةٌ»(مدثر،38)و یقولُ : «و یُحَذِّرُکُم اللّه ُ نَفْسَهُ و إِلى اللّه ِ المَصِیرُ» (آل عمران،28)و یقولُ : «فَوَ رَبِّکَ لَنَسْأَلَنَّهُم أَجمَعِینَ * عمّا کانوا یَعْمَلُونَ» .
 شما را درباره آنچه نسبت بدان بازخواست مى شوید و به سوى آن مى روید، به پروا داشتن از خدا سفارش مى کنم ؛ زیرا خداوند متعال مى فرماید : «هر کسى گروگانِ کار خود است» و مى فرماید : «خداوند شما را از خودش بر حذر مى دارد و بازگشت به سوى خداست» و مى فرماید : «سوگند به پروردگارت که از همه آنها درباره آنچه مى کرده اند، پرسش مى کنیم» .

امام على علیه السلام :

اِتَّقُوا اللّه َ فی عِبادِهِ و بِلادِهِ فإنّکُم مَسؤولُونَ حتّى عنِ البِقاعِ و البَهائمِ، أطِیعُوا اللّه َ و لا تَعصُوهُ .
 از خدا بترسید درباره بندگان او و سرزمینهایش ؛ زیرا شما حتى نسبت به قطعه هاى زمین ها و چارپایان نیز باید پاسخگو باشید . از خدا اطاعت کنید و نافرمانى او نکنید .

امام صادق علیه السلام ـ در دعاى بعد از نماز عید غدیر ـ گفت :

 یا صادقَ الوَعدِ ، یا مَن لا یُخلِفُ المِیعادَ ، یا مَن هُو کُلَّ یَومٍ فی شَأنٍ ، أن أنعَمتَ عَلَینا بمُوالاةِ أولیائکَ المَسؤولِ عنها عِبادُکَ ، فإنَّکَ قلتَ و قَولُکَ الحَقُّ : «ثمّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئذٍ عَنِ النَّعِیمِ»(تکاثر،8) و قلتَ : «و قِفُوهُم إنَّهُم مَسْؤولُونَ» .
 اى آن که وعده اش راست است! اى کسى که خلف وعده نمى کند! اى آن که هر روز در کارى است! نعمتِ دوستى اولیاى خود را، که از بندگانت درباره آن بازخواست مى شود، به ما ارزانى داشتى . تو فرموده اى و فرموده تو راست است که : «سپس ، در آن روز از نعمتها بازخواست مى شوید» و نیز فرموده اى: «و نگه داریدشان، که از آنان پرسش شود».

همه شما مسئولید!

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

ألا کُلُّکُمْ راعٍ و کُلُّکُم مَسؤولٌ عن رَعِیَّتِهِ ، فالأمِیرُ الذی على الناسِ راعٍ و هُو مَسؤولٌ عن رَعِیَّتِهِ ، و الرَّجُلُ راعٍ على أهلِ بَیتِهِ و هُو مَسؤولٌ عَنهُم ، و المَرأةُ راعِیَةٌ على بَیتِ بَعلِها و وُلْدِهِ و هِی مَسؤولَةٌ عَنهُم .بدانید که همه شما سرپرست هستید و همه شما درباره زیر دستانتان بازخواست مى شوید . آن امیرى که بر مردم فرمان مى راند سرپرست است و نسبت به رعیّتش بازخواست مى شود ، مرد ، سرپرست خانواده خویش است و درباره آنها باید پاسخگو باشد و زن ، سرپرست خانه و فرزندان شوهر خود است و درباره آنها باید پاسخ دهد .

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

 إن اللّه َ تعالى سائلٌ کُلَّ راعٍ عَمّا استَرعاهُ : أ حَفِظَ ذلکَ أمْ ضَیَّعَهُ حتّى یَسألَ الرَّجُلَ عن أهلِ بَیتِهِ
خداوند متعال از هر سرپرستى نسبت به آنچه سرپرستى اش را به او وا گذار کرده است بازخواست مى کند ؛ خواه از آن به خوبى سرپرستى (نگهدارى) کرده باشد، یا تباهش کرده باشد . حتى از مرد، درباره خانواده اش بازخواست مى شود .

امام على علیه السلام :

کُلُّ امرِئٍ مَسؤولٌ عمّا مَلَکَتْ یَمِینُهُ و عِیالِهِ .
هر مردى درباره کنیزان و خانواده خود بازخواست مى شود .

مسئولیت گوش و چشم و دل

امام صادق علیه السلام ـ درباره آیه «همانا گوش و چشم و دل» ـ فرمود :

یُسألُ السَّمعُ عَمّا سَمِعَ ، و البَصَرُ عَمّا نَظَرَ إلَیهِ ، و الفُؤادُ عَمّا عَقَدَ علیهِ .
 از گوش درباره آنچه شنیده است بازخواست مى شود و از چشم درباره آنچه بدان نگریسته است و از دل درباره باورها و دلبستگى هایش .

من لا یحضره الفقیه :

 إنّ لی جِیرانا و لَهُم جَوارٍ یَتَغَنَّینَ و یَضرِبن بالعُودِ ، فرُبّما دَخَلتُ المَخرَجَ فَاُطِیلُ الجُلُوسَ استِماعا مِنّی لَهُنَّ؟··· فقالَ لَهُ الصّادقُ علیه السلام : تاللّه ِ أنتَ ! أ ما سَمِعتَ اللّه َ عزّ و جلّ یقولُ : «إنَّ السَّمْعَ و البَصَرَ و الفُؤادَ کُلُّ اُولئکَ کانَ عنه مَسْؤولاً» ؟! .
مردى به امام صادق علیه السلام عرض کرد : همسایگانى دارم که کنیزکانشان آواز مى خوانند و عود مى نوازند و من گاهى اوقات به دستشویى مى روم و براى گوش دادن به ساز و آواز آنها نشستنم را طول مى دهم . . . حضرت فرمود : عجبا! سوگند به خدا تو [هم]؟! مگر نشنیده اى که خداوند عزّ و جلّ مى فرماید : « همانا گوش و چشم و دل ، همگى ، بازخواست مى شوند»؟!

میزان الحکمه،جلد پنجم.