حفظ دوستی

با سلام و عرض ارادت خدمت شما پرسشگر گرامی از ارتباط شما با این مرکز خرسندیم و امیدواریم که این ارتباط تداوم داشته باشد.در باره موضوع مورد نظرتان مطالب زیر به تفصیل تقدیم می گردد.
دوست یابی
در مورد دوست یابی و انتخاب دوست خوب که موضوع مورد نظر شماست نکاتی را تقدیم می داریم که امیدواریم مفید و راه گشا باشد: چه انسان را فطرتا موجودی اجتماعی بدانیم و چه نه داشتن روابط اجتماعی - به ویژه شکل دوستی آن - یک ضرورت بی تردید و انکارناپذیر است و عقل و اندیشه هر انسانی وی را به داشتن چنین ارتباطی رهنمون می گردد و در کنار رسول باطن رسول ظاهر و توصیه های دینی نیز ما را به این عمل ترغیب می کند. آنگونه که علی بن ابیطالب (ع) می فرمایند: «فقد الاحبه غربه ; انسان بی دوست غریب است»(نهج البلاغه فیض الاسلام حکمت ۲۶)
و یا در روایت دیگری امام معصوم (ع ) می فرمایند: «التودد نصف العقل» (بحارالانوار ج ۷۴ ص ۱۶۸) به هر حال افراد مردم گریز ناقص العقل تلقی شده اند زیرا تودد معادل نصف عقل و اندیشه قرار داده شده است . بنابراین باید در جلب دوستان نیکو کوشید و اسلام در بین مکاتب بیشترین توجه و اهتمام را به این امر دارد.
درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد
نهال دشمنی بر کن که رنج بی شمار آرد
اما با چه کسی باید دوستی نمود و آداب دوستی نمودن چیست ؟ عزیز دانشجو دوست مورد نظر باید از ویژگیهای اخلاقی و رفتاری و فکری خاصی برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزیدن و دوستی نمودن گردد. و این شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله یک مکاتبه است و لذا به ویژگیهای یک دوست خوب اشاره می کنیم تا با رعایت آنها در انتخاب دوست خوب موفق باشید:
الف. از شرایط یک دوست ایده ال وفاداری است . دوست باید به اصول اخلاقی و تعهدات دوستی و عهد و پیمانی که منعقد می سازد پایبند و وفادار باشد.
ب. مؤدب بودن به آداب اجتماعی و متخلق بودن به اخلاق نیک و پسندیده شرط دیگر دوست ایده ال است . چه آدمی متأثر از همنشین و دوست خود است و شخصی بیگانه با آداب اجتماعی نه تنها به شما آسیب می رساند و به واسطه رعایت نکردن آداب اجتماعی و اخلاق نیک حیثیت شما را تهدید و به آن آسیب می رساند بلکه به صورت غیر مستقیم بی ادبی را به شما نیز می آموزد و راه و رسم تخلف از اخلاق پسندیده و نیک را به شما یاد می دهد و سد راه تخلق به اخلاق حسنه می گردد.
ج. آگاهی و بینش عالی داشتن از دیگر ویژگی های یک دوست خوب است . آگاهی و بینش چراغ راه و جهت دهنده حرکت است و چه زیباست که دو همراه در مسیر زندگی از پرتو فیض وجود یکدیگر بهرمند شده و پا بپای یکدیگر گام بردارند و در این مسیر خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بیمه سازند و اولین گام در این فعالیت شناخت انحرافات و آفات و راه مقابله با آنها می باشد و شخص جاهل و نادان از این کار عاجز و تسلیم انبوه انحرافات خواهد شد و از تشخیص راه از چاه ناتوان است . پر واضح است که چنین فردی نه تنها خود را به اعوجاج و انحراف می کشاند بلکه همراهان خود را مبتلا می سازد و لذا برای مصونیت یافتن از انحرافها و پی بردن به آفات و انحرافات و شناخت راه حق داشتن دوست آگاه و مطلع یک ضرورت بی تردید است.
د. دیانت و پایبندی به احکام دین و فرامین الهی اگر اهل دین بودن یک امتیاز است و پایبندی به احکام شریعت یک ضرورت می باشد باید تمام عوامل موئثر در این خصیصه را تأمین نمود و دوست خوب بواسطه تأثیری که بر رفتار شما دارد باید شما را به سمت این ویژگی ایده ال دعوت نماید. اگر دوست شما باعث محرومیت شما از خوبی ها گردد و به نوعی موجب متضرر شدن شما شود - آن هم ضرری که جبران ناپذیر یا جبران آن سخت است - این دوستی دوستی پسندیده و معقولی نیست .
ه. دور اندیشی از دیگر ویژگیهای دوست خوب است تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگی و هر گونه حادثه منفی و ناخوشایندی شما را آگاه و مطلع سازد. و الا در آن صورت دو نفر همراه هم به خطا مبتلا می شوید.
و. خدا پروائی و پرهیزکار بودن در همه امور خدا و دستور و رضایت خدا را مد نظر داشته باشد.
ز. آینه یکدیگر بودن و خیر خواهی نمودن و عیب یکدیگر را دوستانه - نه خصمانه - متذکر شدن شرط دیگری است که موجب پیشرفت روز افزون شما خواهد شد و راه ایراد گرفتن دیگران و برخوردهای تلخ و تهدیدآمیز و... را سد خواهد کرد. و بالاخره یکی دیگر از شرائط دوست خوب همترازی اجتماعی دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است.
دوست عزیز شرائط دوست ایده ال بیشتر از این است که برشمردیم و همانگونه که گذشت بیان تفصیلی سخن فراتر از حوصله اینگونه مکاتبات است به اختصار باید عرض کنیم که دوست آن است که :
- سخن گفتنش موجب افزونی علم و دانش شما گردد.
- رفتارش شما را به فکر آخرت بیاندازد.
- دیدارش شما را به یاد خداوند اندازد.
اما از دوستی با چه اشخاصی باید اجتناب نمود: از دوستی با افرادی که ویژگیهای زیر را دارند باید پرهیز نمود: ۱- افراد سخن چین و نمام . ۲- افراد پست و تن پرور و آسوده خواه ۳- افراد دروغگو ۴- افرادی که به احکام و مقررات دینی پایبند نیستند ۵- کسانی که تندخو و بد اخلاق می باشند ۶- افراد ترسو ۷- افراد بخیل و خسیس ۸- افرادی که متهم شناخته شده و حیثیت اجتماعی مطلوب ندارند ۹- افرادی که از ستمگری و عدم رعایت حقوق دیگران ابای ندارند ۱۰- نادان کم ظرفیت و پر توقع و...
در ادامه به چند راهکار در کیفیت دوستی اشاره می کنیم : دو دوست صمیمی باید از عمق جان نسبت به یکدیگر همدرد و خیرخواه باشند و یک لحظه یک رنگی و صفا را فراموش نکنند و در تمام حالات از حقوق دوستی و رفاقت دفاع کنند و بر لغزشها و خطاهای پیش آمده و غیر مترقبه صبر کرد. و بردباری نشان دهند و بر ناملایمات خنده کنند و از یکدیگر توقع و انتظار نداشته باشند و دوستی را زمینه رسیدن به امیال و خواهش های شخصی خود قرار ندهند و از مجادله با یکدیگر پرهیز کنند و در برابر یکدیگر متواضع و فروتن باشند به حرف همدیگر گوش دهند و از سرزنش و مذمت یکدیگر پرهیز نمایند و بلکه خیرخواه و ناصح همدیگر باشند در حق یکدیگر دعا کنند و سر هم را بپوشانند با دادن هدیه - در حد توان - و کلمات محبت آمیز اظهار دوستی کنند و در شاد نمودن یکدیگر بکوشند - البته به شکلی که مرتکب گناه نشوند.
توجه : بیان این نکته ضروری است که آنچه به عنوان ویژگیهای دوست خوب بیان شد مطلق و صد در صد نیست چه اینکه انسانها کم و بیش دارای نواقصی نیز هستند کما اینکه خود ما وقتی به کارنامه زندگی خود نگاهی می افکنیم آن را بی نقص و عیب نمی بینیم لذا همه ویژگی هایی که گفته شد به این معناست که به طور نسبی دوست خوب باید این خصوصیات را داشته باشد و جهت کلی زندگی او نیز به سمت و سوی این ویژگیها و جنبه های مثبت باشد.
سطح پذیرش افراد و میزان ارتباط آنها با یکدیگر کاملاً متفاوت است و بى تردید همه انسان ها از یک سطح از پذیرش اجتماعى برخوردار نیستند و علت این اختلاف یک عامل و دو عالم نیست که با تقویت یا حذف آنها به هدف مورد نظر در این مورد برسیم. اما مى توان با برشمردن عوامل مؤثر در این خصوص، افراد را در افزایش ارتباط ها و ارتقاء سطح ارتباط آنها با یکدیگر کمک کرده و یارى رساند که این عوامل به شرح زیر مى باشد:
عوامل مؤثر در دوست یابی
۱- با دیگران خوش سخن باشید.
۲- نرم خویى را فراموش نکنید.
۳- کلمات مهرآمیز را تکیه کلام خود قرار دهید.
۴- گذشت داشته باشید.
۵- پذیرش بدون قید و شرط دیگران و برقرار نمودن ارتباط با کمترین هزینه.
۶- نیکوکارى.
۷- احسان.
۸- تصمیم قاطع اتخاذ نمودن.
این موارد فوق از جمله امورى هستند که در آیات ۱۹۵ سوره آل عمران و ۹۶ سوره مریم به آنها اشاره شده است و مى فرماید: «اى پیامبر، اگر این ویژگى ها را نداشتى مردم از اطراف تو پراکنده مى شدند». بنابراین شما نیز اگر در صدد جذب مردم هستید باید به این امور اهتمام سخت داشته باشید.
افزون بر موارد فوق الذکر در ارتباط هاى دوستانه رعایت نکات زیر موجب استحکام و تقویت این روابط خواهد شد که شما نیز با رعایت دقیق این امور مى توانید به هدف خود نائل آیید:
الف) رفتارهایى که باید انجام گیرد
۱- همدردى واقعى و عملى،
۲- بخشش هاى مالى و عفو و گذشت و حتى بر زبان نیاوردن آنها،
۳- یکرنگى،
۴- مدافع حقوق او بودن در حضور و در زمان عدم حضور او،
۵- کم توقع بودن،
۶- اظهار نمودن دوستى و محبت خود با زبان و عمل،
۷- فروتنى در برابر او،
۸- پرهیز از مجادله و بگومگوهاى بى ثمر و حتى برخى بگومگوهاى باثمرى که موجب رنجش خاطر مى گردد،
۹- گوش فرادادن به حرف او و شنونده خوب بودن،
۱۰- پوشیدن اسرار او،
۱۱- بردبارى در برابر ناملایمات و لغزش هایى که از او صادر مى شود،
۱۲- شاد کردن او،
۱۳- هدیه دادن به مناسبت هاى مختلف به ویژه مناسبت هایى که براى او اهمیت دارد،
۱۴- دعا کردن در حق او،
۱۵- پرهیز از ملامت و سرزنش علنى و غیرعلنى و حتى برخى انتقادهایى که موجب ناخرسندى او مى گردد،
۱۶- وفادارى،
۱۷- تعهد و عهد و پیمان و وعده ها،
۱۸- رعایت ادب و احترام و آداب اجتماعى،
۱۹- دوراندیشى و خیرخواهى،
۲۰- کوشش در جلب محبت و علاقه او به هر شکلى مشروع و ممکن.
ب ) رفتارهایی باید از آن پرهیز نمود
- سخن چینى در حق او،
- خیانت به سخن، حرف، خود او،
- ستم نمودن،
- اتهام بستن،
- تندخویى و بداخلاقى،
- خست به خرج دادن،
- اعمال سلیقه هاى فردى و شخصى،
- دروغ گفتن،
- خلف وعده،
- عیب جویى نمودن.
آدمى در عرصه دوست یابى چند هدف را دنبال مى کند.
۱- کسب دوستان جدید؛
۲- حفظ دوستان موجود؛
۳- گسترش و تعمیق دوستى هاى قدیم؛
۴- تبدیل دشمن به دوست!
با ژرف اندیشى در این ابعاد پى خواهیم برد راه هاى دوست یابى تنها در بدست آوردن دوستان جدید خلاصه نمى شود، بلکه انسان باید در حفظ و تعمیق روابط دوستانه خود با دیگران تلاش کند. براى مثال شخصى که با اطرافیان و نزدیکان خود رفت وآمد مى کند اما با ایشان صمیمى نیست، لازم است در دوست یابى خود تجدید نظر کند.
اگر در فرهنگ دیرپاى اسلامى، این بحث، با گستردگى خاصى پرداخته شده، از این حیث است که دین اسالام به گونه هاى مختلف، روابط اجتماعى و پیوند برادرى را باارزش و مهم قلمداد کرده است.
در آموزه هاى دینى راه هاى جلب محبت مردم در این حیطه ها مطرح شده است:
یکم. خوشرویى در دیدار
دوم. دلجویى در غیاب
سوّم. گشاده رویى در حضور امام على (ع): بهترین وسیله اى که مردم با آن دلهاى دوستان خود را به دست مى آورند و کینه ها را از دلهاى دشمنان مى زدایند، خوشرویى در هنگام دیدار با آنان است و دلجویى و جویاى احوال آنان شدن در غیابشان و گشاده رویى با آنان در حضورشان (بحار، ج ۷۸، ص ۵۷)
چهارم. عفو و اغماض از خطاها و اشتباهات دیگران
پنجم. ادب و نزاکت، اخلاص و وفادارى
ششم. پرهیز از تندى و خشونت، کدورت و کینه، خدعه و مکر، غرر و بى وفایى
هفتم. پیوستن در برابر بریدن، کرامت در مقابل حقارت، بذل و بخشش به ازاى محرومیت و تلافى غیبت با یادکرد نیک. م.ک. دعاى مکارم الاخلاق، صحیفه سجّادیه (ع)
مهارت های ارتباط موثر
الف. مهارت در گوش دادن و فهمیدن پیام هاى آشکار و نهفته کلام دیگران
ب. دریافت پیام هاى غیر کلامى از قبیل حالت چهره، تماس، صدا و سایر نشانه هایى که به همراه پیام کلامى منتقل مى شوند
ج. پاسخ دهى بى واسطه، صادقانه، به پیام هاى کلامى و غیر کلامى طرف مقابل
رموز و فنون دوست یابى
۱- برخورد شاد
سلام، احوالپرسى توأم با تبسّم، صمیمیت و احترام اولین فن موثر ارتباطى، به منظور جلب محبت دیگران است. لحظه اول ملاقات از اهمیّت فوق العاده اى برخوردار است، به نحوى که موفقیت یا شکست در امر دوست یابى به آن بستگى دارد
معمولاً افرادى که ما با آنها ملاقات مى کنیم دو سته اند:
دسته اول برخوردى شاد و صمیمى دارند. این دسته داراى محبوبیت اجتماعى و دوستان فراوان ترى هستند
دسته دوم در برخورد اولیه خشک و بى روح مى نمایند. کسانى که لبخندزدن به چهره دیگران بر ایشان دشوار است. افراد این گروه یا تنها هستند و یا دوستان کمى دارند.
در فرهنگ دینى ما، نسبت به سلام کردن، مصافحه و دیده بوسى، تبسّم، احترام و محبّت و ابراز علاقه قلبى سفارش و اهتمام فراوان شده است.
عدى بن حاتم مى گوید: «وارد مدینه شدم. پیامبر مرا شناخت از جاى خود برخاست و دست مرا گرفته به خانه خود برد... من از فروتنى وى غرق حیرت شدم و از اخلاق پسندیده و ملکات فاضله، و از احترام فوق العاده اى که نسبت به تمام افراد قائل بود دریافتم که وى فرد عادى، و فرمانرواى معمولى نیست» (جعفر سبحانى، فروغ ابدیت ج ۲، ص ۷۶۹)
شخصى از امام صادق (ع) سؤال نمود: حُسن خلق چیست؟
حضرت (ع) فرمود: «این که نرم برخورد نمایى، پاکیزه سخن بگویى و با چهره نیکو و شاد با برادرت روبرو شودى.» (تلین جانبک و تطیب کلامک و تلقى اخاک ببشر حسن) (علامه مجلسى، بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۹۸)
حتّى وقتى که انسان عمیقاً غمگین و ناراحت است، باید در برخورد با دیگران، خود را شاد نشان دهد و تبسّم نماید. چنان که امام على (ع) در توصیف مؤمن مى فرماید: «شادى مؤمن در چهره او، واندوه وى در دلش پنهان است» (المؤمنُ بُشرهُ فى وَجهه، و حُزنه فى قلبه) (نهج البلاغه، حکمت ۳۳۳)
به قول حافظ:
«با دل خونین لب خندان بیاور همچو جام
نى عمرت زخمى رسد آیى چو چنگ اندر خروش»
۲- گوش دادن فعّال
تمام مردم دوست دارد سکوت را شکسته، صحبت کنند. آنها مایلند احساسات و افکارشان را به دیگران منتقل سازند و. به طور کلى به کسى نیاز دارند که حرف هایشان را خوب بشنود.
اگر کسى احساس کند شنونده خوبى براى حرف هاى خود یافته، به خوبى قادر است افکار و احساسات خود را به او منتقل نماید، حتماً با او دوست خواهد شد.
ملاقات توام با تفاهم و همدلى، سرآغاز بسیار خوبى براى شروع یک رابطه دوستانه است.
پیامبر بلندمرتبه اسلام، شنونده بسیار خوبى بود. همین اخلاق نیک، او را مقبول و محبوب امّت مسلمان و حتّى غیر مسلمانان ساخت. قرآن کریم در این باره مى فرماید «... او به خدا و فرمان هاى او ایمان دارد و به سخنان مؤمنان راستین گوش فرامى دهد و آن را مى پذیرد و به آن ترتیب اثر مى دهد و رحمت است براى کسانى از شما که ایمان آورده اند...» (... قُل اُذُنُ خَیرٍ لکم یُومِنُ باللهِ و یُومِنُ للمومنین و رحمةٌ للّذین امَنوا مِنکم) (سوره توبه، آیه ۶۱) طبق این آیه، «خوش باورى و شنونده خوب بودن» از راه هاى مهمّ جلب محبت و دوستى دیگران است.
۳. ابراز احساسات
هر شخص به دنبال صحبت کردن به دنبال این است که تأثیر سخنان خود را در مخاطب یا مخاطبان احساس کند. اگر این بازخورد در جهت تأیید و موافقت او باشد، با دلگرمى و نشاط بیشترى به ارتباط کلامى، ادامه خواهد داد
در واقع یکى از عوامل مؤثر در برقرارى ارتباط تشخیص دقیق احساسات طرف مقابل و برجسته کردن آنهاست. ما با بازگردانى احساسات، به گوینده القا مى کنیم که سخنان او را فهمیده ایم و براى او ارج و احترام ویژه اى قائلیم.
- حرکت سر به نشانه تایید گفتار طرف مقابل
- لبخند کوتاه به دنبال خوشحالى گوینده
- بازکردن چشم ها و کشیدگى صورت به موقع شگفت زندگى
- جمع کردن پیشانى و انقباض عضلات صورت در زمان شنیدن یک خبر ناگوار
- تحسین زبانى و استفاده از بعضى تکیه کلام ها چون «آفرین»، «چه جالب»
- تصدیق و تأیید با استفاده از کلماتى نظیر «خُب»، «درسته» و...
همه این موارد احساسات مثبتى است که شنونده - به عنوان بازخورد - از خود بروز مى دهد
۴. اهتمام به خداحافظى فرد لازم است در پایان ارتباط وصحبت خداحافظی کند و نسبت به ادامه ارتباط و شنیدن بیشتر سخنان طرف مقابل ابراز علاقه کند.
به طور کلّى برقرارکردن رابطه یک مهارت است که همیشه نیاز به اصلاح و تقویت دارد و حتّى در مورد آن باید آموزش دید و آن را در موقعیت هاى مختلف تمرین کرد، تا این که به شکل نوعى تخصص و رفتار پایا درآید.
برای کسب اطلاعات بیشتر به کتب زیر مراجعه کنید
۱- دوستی در قرآن و حدیث نوشته آقای ری شهری
۲- دوستی و دوستان نوشته آقای سید هادی مدرس ترجمه حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر از انتشارات آستان قدس رضوی ۱۳۷۶
۳- آئین دوستی (دوست یابی) نوشته دیل کارنگی انتشارات پیمان ۱۳۷۸
۴- آئین دوستی در اسلام، نوشته آقای بابازاده
علی زینتی

ممکن است این مطالب هم برای شما مفید باشد: