راه های شناخت دوست واقعی

1- آزمودن به گاه نیاز

کسی که هنگام سختی ها و مشکلات، از یاری انسان خودداری کند، شایسته دوستی نیست.

دوستان را به گاه سود و زیان

بتوان دید و آزمودن توان[1]

***

معیار دوستان دغل روز حاجت است

قرضی به رسم تجربه از دوستان طلب[2]

لقمان فرمود:

لاتُعرفُ اخاک الّا عندَ حاجتِک الیه[3]

دوست را جز به هنگام نیازت نمی توانی بشناسی.

2- آزمودن در هنگام خشم

هرکسی در هنگام خشم و ناراحتی ماهیت خود را بروز می دهد، زیرا در این حالت آنچه را می اندیشد، می گوید.

امام صادق علیه السلام فرمود:

مَن غَضَب عَلَیک مِن اخوانِک ثَلاثَ مراتٍ فَلَم یقُل فیک شرّاً فَاتَّخِذه لِنَفسِک صَدیقاً[4]

کسی که سه بار بر تو خشمگین شد و سخن ناخوشایندی درباره ات نگفت، او را به دوستی انتخاب کن.

امام صادق علیه السلام فرمود:

اذَا ارَدتَ أَن تَعلمَ صِحَّةَ ما عند اخیک فَاغضِبْهُ، فَان ثَبَتَ لَک عَلَی المَوَدَّةِ فهُو أَخوک[5]

اگر خواستی بدانی دوست تو واقعی و حقیقی است، او را خشمگین کن، اگر بر دوستی پایدار بود، بدان دوست واقعی است.

3- آزمودن در مسافرت

آدمی در مسافرت، لباس تکلف و ریا را از تن به در می کند و شخصیت خود را بهتر نشان می دهد. امام صادق علیه السلام سه راه برای شناخت دوست واقعی بیان نموده و می فرماید:

لا تُسمّ الرجلَ صَدِیقاً سَمِةَ معرفةً حتی تَختَبرَه بثلاثٍ: تَغضِبُهُ فَتنظر غَضَبُه یخرُجُه من الحقِّ الی الباطلِ و عند الدینار و الدرهم و حتی تسافر معه[6]

هیچ کس را دوست با معرفت مشناس مگر اینکه او را در سه چیز امتحان کنی:

1- او را عصبانی کن و ببین آیا خشم او را از حق به باطل می کشاند 2- در درهم و دینار 3- در سفر کردن با او.

4- آزمودن به وسیله امانتداری و راستگویی

5- آزمودن از طریق دوستان و معاشران

امام علی علیه السلام فرمود:

فَمَن اشتَبَهَ عَلَیکم امرُهُ وَ لَم تَعرِفُوا دینَهُ، فَانظُرُوا الی خُلَطَائِهِ، فَان کانُوا اهلَ دینِ اللّه فَهُوَ عَلی دینِ اللّه وَ ان کانُوا عَلی غَیرِ دینِ اللّه فَلا حَظَّ لَهُ مِن دینِ اللّه[7]

هرگاه وضع کسی بر شما مشتبه شد و دین او را نشناختید به دوستانش نظر کنید. اگر اهل دین و آیین خدا باشند او نیز پیرو آئین خداست و اگر بر آئین خدا نباشند او نیز بهره ای از آئین خدا ندارد.

6- آزمودن از راه توجه او به دستورات دینی

انسانی که به دستورات دینی توجه دارد و به آنها عمل می کند لایق دوستی و همراهی است. باید دید میزان توجه او به دستورات دینی چه اندازه است؟

7- آزمودن در هنگام سختی و راحتی

امام علی علیه السلام فرمود:

اخوک لا یخذُلُک عِندَ الشِّدَّة[8]

دوست تو کسی است که در سختی ها تو را رها نکند.

دوست نباشد به حقیقت که او

دوست فراموش کند در بلا[9]

***

دوست باشد که در سختی

باری از دوش دوست بردارد

نه که سربار زحمت خود نیز

بر سر بار دوست بگذارد[10]

8- نوع درخواست ها

اگر دوست، انسان را به ارزشها و خوبی ها دعوت نمود، دوست خوب و اگر به بدی ها و گناهان دعوت نمود، دوست بد محسوب می شود.

9- نحوه برخورد با پدر و مادر

برخورد خوب و بد دوست با پدر و مادر یا دوستان دیگرش می تواند معیاری برای شناخت او باشد.

پی نوشت ها

[1] . سنايى.

[2] . صائب.

[3] . بحارالانوار، ج 74، ص 178.

[4] . وسايل الشيعه، شيخ حر عاملى، ج 8، ص 502؛ امالى صدوق، ص 532.

[5] . ميزان الحكمه، ج 5، ص 300.

[6] . امالى طوسى، ص 646.

[7] . تفسير نمونه، ج 15، ص 73؛ وسائل الشيعه، ج 16، ص 365.

[8] . منتخب ميزان الحكمه، ص 13، ح 84.

[9] . سعدى.

[10] . شهريار.