زهرا يحيي زاده
جنتيانا
ژانسيان ، ژانسيانا ، جنتيانه ، كوشاد ، و به عربي ، (كف الذئب ، دواء الخيه ، قبطي الملك و جنطيان ) ، گياهي است پايا ، داراي ساقه بلند و مجوف و گره دار ، برگهايش شبيه به برگ گردو و يا بارهنگ ، گلهايش سرخ مايل به كبودي كه در بعضي از انواع آن گل آبي رنگ مايل به خاكستري دارد . ثمر آن در غلافي عريض و نازك است و در كوهها و جاهاي مرطوب و نمناك ميرويد . اين گياه كه حاوي مواد تلخ ، اسانس فرار و قند فراوان بوده ، ترشح شيره هاي گوارشي را تحريك كرده واثري تب بر نيز دارد . ريشۀ آن به كلفتي انگشت و به رنگ زرد يا سرخ بوده طعمش بسيار تلخ ، ملين و محرك جهاز هاضمه مي باشد . دمكردۀ آن بر ضد اسهال و سوء هاضمه و كرم معده و يرقان استفاده ميگردد . اين گياه بيش از ششصد نوع دارد كه معروف ترين آن جنتياناي رومي ست . در كتب طب سنتي نيز اين گياه جنطيانا (معرب زانسياناي رومي ) گفته شده و اين نام منسوب به پادشاهي بنام جنطين است كه براي اولين بار با استفاده از اين گياه شفا يافت . محمد بن زكرياي رازي و شاگردان او ، نوع ايراني آنرا دارويي بسيار مفيد دانسته و در ساختن پاد زهر ها از گياه و عصارۀ آن بهره برده و براي معالجه مالاريا ، دفع كرمك اطفال ، وپاد زهر گزيدگي حشرات تجويز مي كرده اند . ريشۀ جنتيانا قابض بوده و پاك كنندۀ معده است و گرفتگي روده ها را باز كرده ، پيشاب آور و مخرج جنين است .ضد التهاب بوده ، قلب را از زيان سموم حفظ مي كند . اين گياه از دوستان كبد و طحال بوده و ورم آنها را برطرف كرده و گرفتگي هاي كبد و طحال را رفع مي كند . خوردن يك مثقال عصارۀ ريشۀ جنتيانا جهت تسكين درد پهلو و شكم و پيچيدگي اعصاب مفيد مي باشد . ضماد اين ريشه با سركه جهت از بين بردن لكه هاي جلدي تجويز ميشده و مي گويند ماليدن آن با حنا بر كف دست ، قاطع خون قاعدگي است . عصارۀ ريشۀ جنتيانا را دارو سازان سنتي ايران ، در شيافهاي مسكن وارد كرده و اثرش را برابر با ترياك سياه مي دانسته اند . ترياك سياه عصارۀ نوعي شقايق است كه در دامنۀ كوههاي البرز بعمل مي آيد و به علت داشتن تبائين يكي از مسكنهاي قوي است و با آن تركيباتي ميتوان ساخت كه هزار برابر مرفين قدرت تسكين دهنده داشته باشد . در كتب سنتي ايران ، جنتيانا را گرم و خشك دانسته و آن را پاد زهر همه نوع زهر مي شناسند . بطوري كه ابو منصور علي الهروي در كتاب الابنيه عن حقايق الادويه مينويسد : كه اين گياه سم حاصل از گاز گرفتگي سگ هار و نيش كژدم و هرنوع جاندار ديگر را چه بصورت ضماد وچه خوردني خنثي ميسازد . رفع پيچيدگي اعصاب در كسي كه از ارتفاع سقوط كرده و يا ضربه خورده از موارد ديگر درماني اين گياه است . قاعده آور بوده و چه بصورت خوردن و چه شياف ،باعث سقط جنين مي شود. افشرۀ ريشۀ جنتيانا لك پيس و كك ومك را از پوست پاك مي كند و همچنين جراحات و زخم هاي كثيف آن را درمان و سم آنرا مي زدايد . براي ساختن داروي خوراكي و يا ماليدني آن ريشۀ گياه را كوبيده و 5 روز در آب مي خيسانند . سپس آن را آنقدر ميجوشانند تا غليظ شود . آنگاه آنرا صاف كرده و ميگذارند تا ببندد و مانند عسل غليظ گردد . اين عصاره ، تا 7 سال قوت و خاصيت خود را حفظ مي كند .
منابع پژوهش :
1- قانون در طب - ابو علي سينا - عبدالرحمن شرفكندي (هه ژار ) – نشر سروش - 1370 .
2- فرهنگ فارسي عميد - حسن عميد - نشر امير كبير – 1357 .
3- زبان خوراكيها – جلد 3 – دكتر غياث الدين جزايري - نشر امير كبير 1356 .
4- تحفه حكيم مومن - محمد مومن حسيني - نشر سنايي - 1390 .
5- الابنيه عن حقايق الادويه - ابو منصور علي الهروي -نشر دانشگاه تهران – 1381.
6- گياهان دارويي – پرفسور هانس فلوك –دكتر توكلي صابري ودكتر صداقت- نشر روزبهان -1366.
7- درمانگر سبز- پنه لوپ اودي - احمد بردبار- نشرياهو- 1384.
+
نوشته شده در سه شنبه ششم بهمن ۱۳۹۴ ساعت 17:2 توسط زهرا يحيي زاده |