حکم ازدواج با برادر شوهر

پرسش : در چه مواردی ربا حرام نیست؟

پاسخ : در چند مورد ربا گرفتن حرام نيست: 1- ربا گرفتن مسلمانان از كفّارى كه در پناه اسلام نيستند. 2- ربا گرفتن پدر و فرزند از يكديگر. 3- ربا گرفتن زن و شوهر از يكديگر.

پرسش : آیا «ربا » بین مادر و فرزند جایز است؟

پاسخ : جایز نیست. پرسش : آیا منظور از فرزند در مسئله رساله که می فرماید «پدر و فرزند مى توانند به یکدیگر ربا بدهند تنها پسر است، یا دختر هم مى تواند از پدر ربا بگیرد؟

پاسخ : فرقى میان پسر و دختر نیست.

پرسش : اگر معامله ربوى با جهل به موضوع صورت بگيرد و بعدا آشکار شود که ربا بوده آيا معامله صحيح است؟

پاسخ : معامله صحیح نیست. پرسش : منظور از ربای در معامله چیست؟

پاسخ : رباى در معامله آن است كه مقدارى از جنسى را كه با وزن يا پيمانه مى‏فروشند به زيادتر از همان جنس بفروشد، مثلًا يك من گندم را به يك من و نيم بفروشد، در روايات اسلامى مذمّت از ربا بسيار شده است و از گناهان بسيار بزرگ محسوب مى‏شود.

پرسش : خرید و فروش ربوی چه حکمی دارد؟

پاسخ : معاملاتى كه در آن ربا باشد حرام و باطل است.

پرسش : اگر جایی خیس باشد چنانچه قسمتی از آن نجس شود آیا جاهای دیگر هم نجس می شود؟

پاسخ : زمين يا پارچه و مانند آن اگر رطوبت داشته باشد و چيز نجسى به آن برسد همان قسمت نجس مى‏شود و بقيّه پاك است، مگر اين‏كه رطوبت بقدرى زياد باشد كه از جايى به جاى ديگر سرايت كند. همچنين خيار و خربزه و ماست و امثال آنها اگر رطوبت زياد و مسرى نداشته باشد، همان محلّ ملاقات نجس مى‏شود.

پرسش : غساله ای که هنگام شستن چیزهای نجس می پاشد پاک است یا نجس؟

پاسخ : هرگاه با آب، چیزی را که نجس شده (با شرایطی که در رساله آمده) بشویند پاک می شود اما اگر با آب قلیل باشد، آبی که از آن جدا می شود و آن را «غساله» می گویند نجس است و اگر با آب لوله کشی یا آب کر بشویند چنانچه ذرات نجاست در غساله نباشد پاک است. پرسش : اگر ببینیم شصی چیز نجسی را استفاده می کند یا می خورد واجب است او را از نجاست آن چیز آگاه کنیم؟

پاسخ : هرگاه انسان ببيند كسى بدون اطّلاع چيز نجسى را مى‏خورد، يا با لباس نجس نماز مى‏خواند لازم نيست به او خبر دهد، امّا اگر صاحب خانه ببيند ميهمان با لباس و بدن تر روى فرش نجسى مى‏نشيند، احتياط واجب آن است كه به او اعلام كند.

پرسش : آیا اگر خون کمتر از یک درهم هم باشد باعث نجس شدن اشیا می شود؟

پاسخ : نجس می شود ولی می توان با آن نماز خواند. پرسش : الف) آیا نجاست از سطوح پایین تر به سطوح بالاتر منتقل می شود؟ سطحی را در نظر بگیرید که دارای چند درجه شیب است به طوری که اگر آب بریزیم از بالا به پایین جاری می شود، اگر در قسمتی از آن سطح مقداری نجاست باشد آیا این نجاست سطوح بالاتر را نیز نجس می کند؟ ب) حداقل ارتفاع یا شیب برای انتقال نجاست از سطوح پایین تر به بالاتر چقدر است؟

پاسخ : الف) خیر، نجس نمی شود. ب) همین قدر که بگویید این سطح شیب دارد گرچه خیلی ناچیز باشد.

پرسش : آیا كسي كه به بدن مرده که هنوز بدنش گرم است دست بزند، دستش نجس (با رطوبت، بدون رطوبت) مي شود يا نه؟

پاسخ : نجس است.

پرسش : اگر شخصی وسواس در نجاست و پاکی داشته باشد اما در عین حال یقین به نجاست چیزی داشته باشد چه تکلیفی دارد؟

پاسخ : افراد وسواسى نبايد به علم و يقين خود در طهارت و نجاست توجّه كنند، بلكه بايد ببينند افراد معمولى در چه مورد يقين به طهارت يا نجاست پيدا مى‏كنند و به ‏همان ترتيب عمل كنند و براى ‏ترك وسواس، بهترين‏راه، بى‏اعتنايى است.

پرسش : چنانچه شیئى با تماسّ با نجاست نجس شود، سپس خود این شىء با شىء دوّمى تماس پیدا کند و همان طور شىء دوّم با شىء سوّم و... حال این واسطه ها تا چه تعداد باعث انتقال نجاست به شىء بعدى مى شود؟

پاسخ : تا دو واسطه باعث انتقال نجاست مى شود نه بیشتر، یعنى اگر دست نجس مثلاً به دست دیگرى بخورد آن هم نجس مى شود و اگر آن، به شىء سوّمى بخورد نجس مى شود، ولى اگر شىء سوّم به چهارمى بخورد نجس نخواهد شد و به تعبیر دیگر، متنجّس اوّل و دوم سبب سرایت نجاست مى شود ولى متنجّس سوم سبب نخواهد شد. و این امر بسیارى از مشکلات باب طهارت و نجاست را حل مى کند. پرسش : واسطه سوم که می فرمایید نجس است ولی نجس نمی کند چگونه است؟

پاسخ : این را با یک مثال ساده روشن می کنیم فرض کنید دست شخصی نجس شد و سپس خشک شد (البته عین نجاست در آن نیست) دیگری با دست تر با او دست داد، دست نفر دوم نجس می شود و هرگاه دست او خشک شد و نفر سومی با دست تر به او دست داد، دست نفر سوم هم نجس می شود ولی اگر او با شخص چهارمی دست دهد هرچند دست نفر چهارم هم تر باشد، دست او نجس نمی شود. اینجاست که می گوییم واسطه سوم نجس است ولی نجس نمی کند.

پرسش : چنانچه (مثلاً) دست نجس مدّتی با اشیاء مختلف تماس داشته و سپس متوجه شوند، تا چه اندازه لازم است آنها را تطهیر کنند؟

پاسخ : مسأله نجاست و پاکی بسیار ساده است و سفارش شده جستجو نکنند و تنها مواردی که یقین به نجاست دارید را بشوئید و از روایات بدست می آید چنانچه فرد شک دارد جایی از بدن نجس شده است، لازم نیست حتّی نگاه کند تا یقین پیدا شود و یا اگر شک در ترشح نجاست دارد می تواند آب به آن محل بپاشد تا یقین حاصل نشود که نجاست ترشح شده است. یعنی حتی در مواردی که به راحتی می توان به طهارت و نجاست علم پیدا کرد، نیاز به تفحّص نیست هرچند در موارد دیگر مانند اطّلاع از وقت اذان، به فتوای ما، تفحّص برای کسب علم لازم است. پرسش : موارد اجرای اصل «اصالة الطهارة» درباره ی طهارت و نجاست اشیاء کدام است؟

پاسخ : این اصل هم در شبهات موضوعیه و هم در شبهات حکمیه جاری می شود.

پرسش : آیا اماراتِ «سوق مسلمین» و «ید مسلمان» و «ارض مسلمین» در طهارت حجیت دارد؟

پاسخ : موارد مذکور حجیت دارد. پرسش : وظایف و حقوق زوجه و زوج چیست؟

پاسخ : زني که عقد دائم شده بنابر احتياط نبايد بدون اجازه شوهر از خانه بيرون رود يا کاري در خارج خانه انتخاب کند (خواه اجازه لفظي باشد و يا از قرائن معلوم شود که او راضي است) و نبايد بدون عذر شرعي از نزديکي کردن او جلوگيري کند. همچنين بر شوهر واجب است که غذا و لباس و منزل و لوازم ديگر را مطابق معمول براي زن تهيه کند (حتي هزينه طبيب و دارو و مانند آن) و اگر تهيه نکند بنابر احتياط بدهکار او خواهد بود، خواه توانايي داشته باشد يا نه.

پرسش : از آنجا که برخى از موادّ کنوانسیون مذکور از نظر فقهى قابل نقد است، مستدعى است نظر مبارک خود را نسبت به مورد زیر بیان نمایید: براساس مادّه یک این معاهده، باید هرگونه تمایز، استثنا و یا محدودیّت بر اساس جنسیّت در زمینه هاى سیاسى، اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى، مدنى، و یا هر زمینه دیگر لغو گردد. با توجّه به این مادّه تفاوت زن و مرد در مواردى چون، میزان پوشش واجب بدن، نظر و لمس بدن جنس مخالف، دیه، قصاص، شهادت، ارث، طلاق، تعدّد همسران، امامت جماعت، لزوم تمکین جنسى، ولایت بر فرزندان، سر پرستى خانواده، حقّ حضانت، عیوب موجب فسخ نکاح، نشوز، لزوم سپرى شدن عدّه براى ازدواج بعدى، مرجعیّت و قضاوت تبعیض تلقّى مى گردد، و باید از میان برداشته شود. آیا تساوى زن و مرد در موارد ذکر شده با احکام شرع مطابقت دارد؟

پاسخ : بى شک مساوات کامل، نه تنها مخالف ضرورت فقه شیعه، بلکه مخالف ضرورت اسلام و برخلاف نصّ صریح قرآن و روایات متواتره است، و هیچ یک از علماى اسلام، نه در گذشته و نه در حال، اعتقاد به چنین مساواتى نداشته اند. اصولا باید این معنى براى مجامع جهانى تبیین گردد که ملّتها نمى توانند با فرهنگ و مذهب خود وداع کنند، و چشم و گوش بسته تسلیم مقرّراتى شوند که نه در تصویب آن حضور داشته اند، و نه از نظر وجدان و منطق قطعیّت دارد. ممکن است در بعضى از موارد جزئى، گفتگویى در میان علماى اسلام باشد، امّا مساوات کامل به صورتى که گفته شده هیچ موافقى ندارد. پرسش : در مورد تضییع حقوق زنان لطفا به سوالات زیر پاسخ دهید 1ـ اجماعى است که طلاق به دست مرد است، و مرد مى تواند هرگاه که اراده کند زنش را طلاق بدهد، هر چند هیچ عذر موجّهى نداشته باشد طلاق غیابى و بدون هیچ عذر موجّه، آیا این کار ظلم به حقوق زنان نمی باشد؟ 2ـ در بحث عیوب زوجین مى گویند: «اگر مرد بعد از عقد بفهمد زنش کور یا شل است، خوره یا برص دارد، مى تواند عقد را فسخ کند. ولى اگر زن بعد از عقد بفهمد که شوهرش یکى از این عیوب را دارد حق فسخ ندارد باید بسوزد و بسازد، آیا این کار ظلم به حقوق زنان نمی باشد؟ 3ـ مرد هر وقت تمایل داشته باشد زن باید خود را در اختیار او قرار دهد حتّى اگر وسط نماز باشد. ولى زن فقط سالى سه مرتبه حقّ آمیزش دارد، آن هم چنان کوتاه و مختصر که مجال بیان آن نیست، آیا این کار ظلم به حقوق زنان نمی باشد؟ 4ـ اگر مرد در شب عروسى همسرش را ترک کند و مسافرت برود، و بعد از ده سال برگردد در صورتى که نفقه داده باشد زن حق اعتراض نداردآیا این کار ظلم به حقوق زنان نمی باشد؟ چگونه مى توان با حفظ مبناى کلامى شیعه، این قبیل احکام را پذیرفت؟

پاسخ : بدون شک فقه شیعه بر اساس ادّله اربعه بنا نهاده شده، که یکى از آنها دلیل عقل است. منتها عقل باید قطعى و جامع جمیع جهات باشد، و در مثالهایى که ذکر کرده اید متأسّفانه اشتباهات فقهیّه متعدّدى وجود دارد. مثلا بند چهارم که نوشته اید: «اگر مرد در شب عروسى همسرش را ترک کند و ده سال برنگردد...» این مسأله از نظر موازین فقهى درست نیست. چنانچه زوجه در عُسر و حرج بیفتد، و لو بعد از شش ماه بوده باشد، ما اجازه طلاق را مى دهیم. و تاکنون چه بسیار زنانى که شوهرشان آنها را رها کرده، و از طریق همین فتوا آزادى خود را یافته اند. و در مورد بند سوّم، اوّلا مرد نمى تواند در شرایط غیر متعارف مانند وسط نماز یا مواردى از این قبیل، از زن تقاضاى تمکین کند، بلکه طبق عرف و عادت باید انجام شود. و ثانیاً در مورد زن نیز در صورتى که ترک آمیزش براى او خطر انحراف جنسى داشته باشد، یا مشکل مهمّى ایجاد کند، هرگز انتظار چهار ماه کشیده نمى شود. و در بند دوّم، در صورتى که توافق طرفین به صورت شرط ضمن العقد، یا شرط مبنىٌ علیه العقد، بر سلامت بوده باشد، هر عیبى سبب حقّ فسخ مى شود. باقى مى ماند بند اوّل، هم اکنون در بسیارى از جوامع بشرى زن و مرد حق طلاق را دارند، و مى توانند بدون عذر موجّهى از هم جدا شوند. اگر در مورد زن ظلم محسوب مى شود، در مورد مرد هم ظلم به شمار مى آید. بنابراین ظلم طرفین را در میان عقلا باید پذیرا باشید. از آن گذشته، همان گونه که در دادگاه هاى امروز هم دیده مى شود، مى توان جلوى طلاقهاى هوس آلود را گرفت. به علاوه با توجّه به این که مرد به هنگام طلاق متحمّل خسارات زیادى مى شود فرضى که شما کرده اید یک فرض غیر واقعى است که مرد بدون هیچ عذرى دست به طلاق بزند، حتماً عذرى دارد البتّه آنچه در بالا گفتیم اجمال مسأله است.

پرسش : اگر شک داشته باشیم که چیزی نجس است یا نه چه حکمی دارد؟

پاسخ : هرگاه چيزى پاك بوده شك دارد نجس شده است يا نه، پاك است و اگر چيزى قبلًا نجس بوده شك دارد پاك شده يا نه، نجس است. پرسش : آیا در مسأله نجاست یقین لازم است یا ظنّ و گمان کافى است؟

پاسخ : در مسأله نجاست یقین قطعى و صد در صد لازم است و مادامى که چنین یقینى حاصل نشود تکلیفى ندارید و اگر یقین صد در صد حاصل شد اجتناب لازم است مگر در موارد اضطرار.

پرسش : اگر دو وسیله داشته باشیم و شک کنیم که کدام نجس است تکلیف چیست؟

پاسخ : هرگاه مى‏داند يكى از دو ظرف، يا دو لباس كه هر دو قابل استفاده اوست نجس شده و نداند كدام است بايد از هر دو اجتناب كند (مثلاً در مورد خوردن یا استفاده برای لباس نمازگزار)، امّا اگر مثلًا نداند لباس خودش نجس شده، يا لباس شخص بيگانه‏اى كه مورد استفاده او نيست، اجتناب لازم نمى‏باشد. پرسش : از چه راه هایی می توان حکم کرد که چیزی نجس است؟

پاسخ : نجس بودن چيزى از سه راه ثابت مى‏شود: اوّل آن كه انسان يقين پيدا كند، ولى گمان حتّى گمان قوى كافى نيست؛ بنابراين، غذا خوردن در بعضى از اماكن عمومى‏كه گاه انسان گمان قوى به نجس بودن آنها دارد جايز است، مگر آن‏كه يقين به نجاست پيدا كند. دوم آن كه «ذواليد» يعنى كسى كه چيزى در اختيار اوست (مانند صاحب خانه و فروشنده و خدمتكار) خبر دهد كه آن چيز نجس است. سوم دو نفر عادل و يا حتّى يك نفر گواهى دهد.

پرسش : منظور از رطوبت مسرى چقدر است؟ اینکه سردی حس کنیم کفایت می کند؟

پاسخ : منظور از رطوبت براى سرایت این است که وقتى دست خشک بر آن شىء مرطوب بگذارد، انسان به آسانى آثار ترى را ببیند. سردى دسته در هیچ ارتباطى به رطوبت ندارد، و نجاست به آن منتقل نمى شود، و این سؤال دلیل وسواسى بودن شماست.

پرسش : اگر فردی بداند قسمتى از فرش، یا لباس نجس شده امّا نمى داند کدام قسمت آن است اگر دست، به قسمتى از آن بزند، تکلیف چیست؟

پاسخ : دست او نجس نمى شود، همین طور هر دو چیزى که مى داند یکى از آن دو نجس شده، ولى نمى داند کدام نجس است ملاقات با یکى از آن دو سبب نجاست نمى شود.

پرسش : آیا لازم است در وسایلی که آب در آن جذب می شود فشار داده شود تا غساله اش خارج شود؟

پاسخ : براى شستن لباس و فرش و مانند آن مثل موی سر و صورت با آب قليل بايد آن را مقدارى فشار دهند تا آب از آن خارج شود ولی چنانچه آب، خود به خود بيرون آيد فشار لازم نيست.